با انواع کاربری های زمین بیشتر آشنا شوید!

طرح و انواع کاربری های زمین، بیانگر الگوی استفاده زمین در آینده است و انواع گوناگون کاربری های شهری مانند (مسکونی، تجاری، صنعتی) و استفاده های عمومی مانند (آموزشی، بهداشتی، اداری و تفریحی) را تعیین می کند که معمولاً هر طرح کاربری زمین در یک گزارش، یک نقشه اصلی و چندین نقشه توضیحی تشکیل شده است. در فرایند توسعه اجتماعی و فیزیکی هر منطقه، آگاهی و ساماندهی کاربری‌ های زمین نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. زمین به عنوان یکی از اصلی ترین منابع طبیعی، ظرفیت‌ های مختلفی جهت پاسخگویی به نیازهای انسانی دارد؛ اما نحوه‌ بهره‌ برداری از آن باید بر پایه یک الگوی علمی، منطقی و متوازن انجام پذیرد.

در واقع انواع کاربری‌ های زمین بیانگر چگونگی استفاده از فضا به فعالیت‌ های متنوعی از جمله؛ سکونت، تجارت، صنعت، کشاورزی، ورزشی، حمل‌ و نقل، آموزش، درمان و فضای سبز می باشد. این تقسیم‌ بندی ها نه فقط برای مدیریت محیط های شهری و روستایی الزامی است، بلکه ابزاری به منظور ساماندهی فضایی، کنترل توسعه شهری، بهینه‌ سازی خدمات و حفاظت از منابع طبیعی نیز محسوب می شود.

هر یک از این کاربری ها از ویژگی‌، الزامات، نتایج و تاثیرات خاصی بر زندگی اجتماعی و محیط زیست برخوردارند؛ به همین منظور، دانش دقیق از انواع کاربری‌ ها و ارتباط میان آنها، یکی از پایه های اصلی در طراحی شهری، برنامه‌ ریزی منطقه‌ ای و مدیریت پایدار به شمار می رود. در ادامه شما را با مفهوم و انوع کاربری های زمین آشنا خواهیم کرد.

کاربری زمین چیست

کاربری زمین به چگونگی بهره مندی انسان از زمین و منابع آن جهت اقدامات گوناگون اطلاق می‌گردد. این مفهوم، بیانگر عملکرد و نقشه راهی است که یک قطعه زمین در نظام شهری یا روستایی به ارمغان می آورد؛ از جمله سکونت، صنعت، خدمات، کشاورزی، درمان، حمل‌ و نقل، آموزش و … .

به بیان دیگر، کاربری زمین نشان دهنده آن است که هر قسمت از زمین در یک منطقه خاص، دقیقا برای چه منظوری تعبیه شده یا در حال استفاده است. دانش دقیق از کاربری زمین جهت برنامه‌ ریزی شهری، مدیریت منابع طبیعی، توسعه پایدار و پیشگیری از نا هماهنگی‌ های فضایی امری ضروری است.

نکته قابل توجه این است که در برخی مواقع دو مفهوم "کاربری زمین" و "پوشش زمین" با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. پوشش زمین به چیزی می گویند که به صورت فیزیکی روی زمین را می‌ پوشاند مانند (آب، جنگل، خاک، گیاه و ...) اما کاربری زمین بیانگر عملکرد انسانی یا هدف اقتصادی-اجتماعی از بهره مندی آن زمین است. مانند (زمین مسکونی، زمین تجاری، زمین صنعتی و …).

بستن تبلیغ

کاربری مسکونی

کاربری مسکونی به منظور سکونت افراد تعلق دارد. که شامل خانه‌ های ویلایی، آپارتمان‌ ها، مجتمع‌ های مسکونی و خانه های روستایی می‌شود. از ویژگی های این نوع کاربری باید به تراکم جمعیت متغیر، زیرساخت‌ های خدماتی مانند (برق،آب، گاز، فاضلاب) و دسترسی و امنیت اشاره نمود. اهمیت کاربری میکونی در حقیقت تأمین محیط زندگی برای افراد می باشد. به تعبیری دیگر منظور از کاربری مسکونی، بنایی است که افراد در آن سکونت می کنند و یا منظور زمینی است که این پتانسیل را دارد. این نوع از املاک به چند دسته تقسیم می شوند:

• آپارتمان: به تعدادی واحد مسکونی که در یک یا چند ساختمان واقع شده و از نظر راه پله ، ورودی اصلی و گاهی پارکینگ و حیاط ، مشترک هستند.
• ویلایی: شامل ساختمانی یک یا چند طبقه که از نظر ورودی اصلی ، حیاط و هر نوع تأسیساتی مستقل بوده و با ساختمان دیگری مشترک نباشد می گردد.
• زمین مسکونی: زمینی است که هنوز در آن ساخت و سازی صورت نگرفته اما مجوز ساخت واحد مسکونی برای آن از شهرداری، اخذ گردیده یا می توان برای آن چنین مجوزی از شهرداری دریافت نمود.

کاربری کشاورزی

زمین هایی با کاربری کشاورزی به منظور تولید محصولات کشاورزی، محصولات دامداری، باغداری و منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌ گیرند. اهمیت این نوع کاربری در تأمین مواد غذایی و اشتغال‌ زایی در مناطق روستایی است. البته کاربری کشاورزی از چالش هایی از جمله؛ تغییر غیرمجاز به کاربری‌ های شهری و همچنین کمبود منابع آب برخوردار می باشد.

زمین هایی با این نوع کاربری نیز بر دو نوع اند:

زمین زراعی: زمینی را که در آن محصولات زود بازده ( یک یا نهایتاً دو ساله ) مثل گندم ، ذرت ، انواع صیفی و از این دست، کشت می شود را شامل می گردد.این نوع زمین ها اکثراً در روستاها یا شهرهایی که قبلاً روستا بوده و بعداً بزرگ شده و تبدیل به شهر شده اند ، وجود دارند.

باغ: در این نوع کاربری ( و تعریف ) به زمینی که دارای درخت ( اغلب میوه ) باشد باغ، گفته می­شود.گاهی واژه ی «مشجر» را نیز می بینید یا می شنوید که به معنای«دارای درخت» است ( زمین مشجر= زمین دارای درخت ) که در همین مورد، قابل ذکرند. کاربری اداری – دولتی : شامل موسسات ، ارتش ، وزارتخانه‌ها ، نهادها ، شهرداری‌ها‌ و…

بستن تبلیغ

کاربری تجاری

کاربری تجاری به فضاهایی اختصاص دارد که در آن اقدامات اقتصادی و خرید و فروش کالا و خدمات انجام می شود. به عنوان مثال؛ فروشگاه‌ ها، بازارها، پاساژها، دفاتر اداری، بانک‌ ها و... . از ویژگی های این نوع کاربری باید به جذب ترافیک بالا، وابستگی به موقعیت جغرافیایی معمولا (در مرکر شهر یا کنار معابر اصلی) اشاره نمود.

در این نوع کاربری، انواع مغازه ها، رستوران ها، عمده فروشی ها و دفاتر خدماتی ( مثلاً آژانس های مسافرتی و شبیه آنها ) مد نظر می باشند. البته مسئله مهم، دارا بودن مجوز تجاری برای یک ملک است وگرنه صرف وجود یک دفتر خدماتی در جایی را نمی­توان دارا بودن کاربری تجاری برای آن ملک به حساب آورد.

کاربری صنعتی

این نوع کاربری که در انواع صنایع سنگین، صنایع سبک، صنایع تبدیلی و پارک‌ های صنعتی قرار دارد، در برگیرنده هر نوع زمین یا ساختمانی که مجوز هرگونه فعالیت صنعتی اعم از تولید، انبار و یا توزیع را داشته باشد از قبیل کارخانجات، تعمیرگاه ها و کارگاه های تولیدی می شود. این نوع از املاک اکثراً در شهرک های صنعتی و یا مناطق خارج شهرها قرار دارند. حتی اگر بر اثر گسترش شهر، چنین ملکی داخل آن واقع گردد، معمولاً توسط دستگاه های مسئول و ذیربط، حکم انتقال آن به خارج شهر داده می­ شود.

از ویژگی‌ های کاربری صنعتی باید به نیاز به دسترسی به حمل‌ و نقل، جدایی از مناطق مسکونی به دلیل آلودگی صوتی، زیست‌ محیطی و ترافیکی اشاره نمود.

کاربری خدماتی

 کاربری خدماتی، نوعی از کاربری های انتفاعی است. یعنی مثل کاربری تجاری، شما از آن کسب درآمد می­ کنید. با این تفاوت که چون این فعالیت عام المنفعه است ، شهرداری ها-یا دیگر متولیان امر-بابت آن پولی از شما نمی ­گیرند. اما اگر شما روزی تصمیم به تغییر کاربری بگیرید ، باید هزینه های تبدیل کاربری را بپردازید. از نمونه های کاربری_خدماتی می ­توان به «گرمابه های عمومی» اشاره کرد.

کاربری معدن

این نوع کاربری برای زمینی ، منظور می­شود که در خود ماده ای با ارزش و قابل استخراج، داشته باشد.انواع فلزات، سنگ های قیمتی و ساختمانی و همچنین خاک های قابل استفاده در کارهای صنعتی یا ساختمانی و یا قابل استفاده در کارهای صنعتی یا ساختمانی و یا قابل تبدیل به یک محصول با استفاده از یک روند فرآوری، همگی جزو معادن محسوب میشوند. پس از حصول اطمینان از وجود ماده ای قابل استحصال در زمین ، ملک باید به عنوان معدن به ثبت برسد. در غیر این صورت صاحب ملک اجازه ی برداشت از آن را نخواهد داشت. اگر کسی در زمینی بدون مالک، یک معدن کشف کرده و به ثبت برساند، مالک آن زمین می­شود.

کاربری ورزشی

کاربری ورزشی به زمین‌ هایی گفته می‌ شود که برای اقدامات بدنی، تفریحی و رقابتی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع کاربری یکی از زیر مجموعه‌ های اصلی کاربری‌ های عمومی و خدماتی در شهر و روستا محسوب می شود که به‌ صورت مستقیم بر روی سلامت جسمی و روانی افراد جامعه موثر هستند. هدف مهم و اصلی این نوع کاربری توسعه سلامت جسمانی و روانی افراد جامعه، ازتقاء فرهنگ ورزش و نشاط عمومی و ... است. کاربری ورزشی شامل استادیوم های ورزشی، زمین های بازی، باشگاه های ورزشی و … می شود.

کاربری پارکینگ

کاربری پارکینگ به زمین‌ هایی اطلاق می گردد که به صورت مستقل برای توقف، پارک و نگهداری کوتاه مدت یا بلندمدت وسایل نقلیه طراحی شده اند. کاربری پارکینگ یکی از عناصر مکمل و بسیار مهم در سیستم حمل‌ و نقل شهری می باشد و نقش کلیدی در کاهش حجم ترافیک، مدیریت تردد و رشد کارایی محیط های عمومی ایفا می‌کند . این نوع کاربری شامل پارکینگ های طبقاتی و پارکینگ های روباز (سطحی)، پارکینگ های زیرزمینی و پارکینگ های هوشمند می باشد.

کاربری حمل و نقل

این نوع کاربری به زمین‌هایی برای جابجایی افراد و کالاها تعلق دارند. کاربری حمل و نقل شامل: خیابان‌ ها، بزرگراه‌ ها، خطوط راه‌ آهن، فرودگاه‌ ها، ایستگاه‌ های اتوبوس و مترو می شود. از ویژگی‌ های آن باید به تعامل دهنده کاربری‌ های متنوع و عامل اصلی در توسعه و رشد شهری اشاره نمود.

کاربری آموزشی

زمین هایی با کاربری آموزشی یعنی زمین‌ هایی که به منظور آموزش و پژوهش مورد استفاده قرار می گیرند. و شامل؛ مدارس (مهدکودک، دبستان، دبیرستان)، دانشگاه‌ ها، مراکز علمی و تحقیقاتی می شود. از ویژگی های این نوع کاربری باید به نیاز به سکوت نسبی، دسترسی راحت برای کودکان، دانش‌ آموزان و دانشجویان اشاره نمود.

کاربری فضای سبز

منظور از کاربری فضای سبز یعنی زمین‌ هایی که به منظور تفریح، اوقات فراغت، ورزش و ... مورد استفاده قرار می گیرد. این کاربری شامل: پارک‌ ها، بوستان‌ ها، رفوژ سبز خیابان ها، میادین و کمربند سبز شهری، مراکز تفریحی و زمین‌های ورزشی می شود. نقش اصلی کاربری فضای سبز توسعه کیفیت زندگی شهری و بهبود سلامت روانی و جسمی می باشد.

کاربری فرهنگی – مذهبی

کاربری زمین های فرهنگی و مذهبی یعنی زمین‌ هایی که با هدف اقدامات دینی، فرهنگی و هنری مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع کاربری زمین شامل: مساجد، کلیساها، حسینیه‌ ها، مراکز فرهنگی (کتابخانه‌، موزه‌، سینما، تئاتر و... ) می شود.

کاربری بهداشتی – درمانی

کاربری این نوع زمین ها به منظور ارائه خدمات بهداشتی و درمانی اختصاص مورد استفاده قرار می گیرد و شامل بیمارستان‌ ها، درمانگاه‌ ها، کلینیک ها و مراکز بهداشت می شود. کاربری بهداشتی و درمانی با هدف سلامت عمومی جامعه و خدمات سریع در هنگام صورت می پذیرد.

کاربری تجهیزات شهری

کاربری تجهیزات شهری به زمین هایی گفته می شود که برای قراردادن، نگهداری و بهره‌ برداری از زیرساخت‌ ها و تأسیسات خدمات‌ رسان عمومی مورد استفاده قرار می‌ گیرند. به تعبیری دیگر کاربری تجهیزات شهری، فضایی برای ایجاد خدماتی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در خدمت رفاه عمومی، سلامت، ایمنی و عملکرد کاربری‌ های دیگر شهر قرار دارند. این نوع کاربری شامل؛ آب ، برق ، گاز ، تلفن ، فاضلاب شهری و سایر تاسیسات زیربنایی شهری است.

فاقد کاربری

زمین‌ های فاقد کاربری به فضا و زمین‌ هایی گفته می‌شود که در حال حاضر هیچ نوع استفاده مشخص، قانونی یا تعریف‌ شده‌ ای در قالب کاربری‌ های شهری، روستایی یا منطقه‌ای ندارند. این نوع زمین‌ ها احتمالا به‌طور موقت یا دائمی بلااستفاده باقی می مانند. به تعبیری دیگر این نوع اراضی فاقد هرگونه کاربری هستند یا به عنوان ذخیره های شهری در نظر گرفته شده اند و یا هنوز طبق برنامه طرح جامع، آزاد سازی و طرح تفصیلی ندارند. زمین های فاقد کاربری شامل؛ زمین های بین کاربری (حائل)، زمین های تملک شده، زمین های بدون سند یا دارای مشکلات حقوقی می شود.